Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş’ın Başdanışmanı ve Mülkiye Başmüfettişi Mahmut Esen, sadece Belediyenin/Belediyelerin değil aynı zamanda ülkenin can alıcı sorunlarıyla ilgili kafa yorar, analiz yapar, muazzam araştırma yapar, yılların tecrübesiyle yoğurur, raporlaştırır ve ilgili muhataplarla birlikte kamuoyuyla da paylaşır.

Mahmut Esen, en son milyonların kaderini, yaşamını ilgilendiren, kamuoyunun gündeminden hiç düşmeyen “fişlemeyle” ilgili yazdığı raporu başta CHP Lideri Kemal Kılıçdaroğlu olmak üzere tüm muhalefet partilerine göndererek çözüm geliştirmelerine katkı sunar.

Esen, muhalefet liderlerine; CHP tarafından konuya ilişkin Yönetmelik Taslağı hazırlanması, Taslakta, 18 yaşın altıda işlenmiş suçların dikkate alınmayacağı, kamu davasının açılmasının ertelenmesine ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin kararlarından sadece 657 sayılı DMK 48. maddede sayılmış yüz kızartıcı suçlarla ilgili olanların dikkate alınacağı belirtiyor.

Özetle Esen, kişiye itiraz hakkı tanınması vb. konularda somut düzenlemelere yer verilmesi, iktidar tarafından bu hususların yerine getirilmemesi halinde iktidara gelindiğinde uygulanacağının şimdiden halka açıklanmasında yarar olacağı ifade etmektedir.

Tarihsel süreç içinde güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması konusundaki mevzuat düzenlemeleri inceleyen Esen, tüm maddeleri tek tek incelemektedir.

1-Devlet güvenliği yönünden Anayasa düzeni ile milli bütünlüğümüzü yıkmak amacı güden kişi/örgütleri tespit etmek ve bunların Devlet birimlerine sızmalarını önlemek ve sızmış olanları ayıklamak amacı ile getirilmiş olan güvenlik soruşturması işlemleri; uzun yıllar yürürlükte kalmış olan “ Fiş Talimatnamesi” kurallarına göre yürütülmüştür.

Görevlilerce fiş düzenlemesi sırasında ayrıntılı (vukuatlı ) nüfus kayıtları başta olmak üzere resmi bilgi ve belgelerin yanı sıra gerektiğinde yerinden araştırma yapılması sırasında köy/mahalle muhtarının vb kişilerin bilgisine başvurulmuş, görüşmeler tek yanlı ( tahaffuz yöntemiyle) tutanak altına alınmıştır.

12 Eylül Darbesi dönemi sonunda ülkemizde fişlenen kişi sayısı 1,6 milyona ulaşmıştır.

12 Eylül Dönemi sonrasında güvenlik soruşturması işlemleri sonucu çok sayıda yurttaşımız kamu görevine girmekte veya görevde yükselme konularında mağduriyetler yaşamaya başlamıştır.

Bu sorunları çözümlemek amacıyla dönemin siyasal iktidarı tarafından 1986 yılında alınmış Bakanlar Kurulu kararıyla “ Güvenlik Soruşturması Yönetmeliği” kabul edilmiş ve 1937 yılından itibaren uygulamada olan “ Fiş Talimatnamesi” de yürürlükten kaldırılmıştır.

Sözü edilen Yönetmelik R.G. yayınlanmadığı gerekçesiyle 1989 yılında Danıştay tarafından iptal edilmiştir.

İptal kararı üzerine (yeni) “Güvenlik Soruşturması Yönetmeliği”; Bakanlar Kurulunca kabul edilmiş, 13.04.1990 günlü R.G. yayınlanmıştır.

Yönetmeliğin yasal dayanağı bulunmamaktadır.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması konusunda ilk yasal düzenleme 26.10.1994 gün ve 4045 sayılı Kanunla gerçekleştirilmiştir.

Kanunun 1. Maddesinde; güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılacak kişiler:

2- 15 Temmuz Darbe girişi sonrası ilan edilmiş OHAL döneminde:

“Terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu değerlendirilenlerin” belirlenmesi; bu bağlamda güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması konusu özel bir önem kazanmıştır

3- Olağanüstü hal döneminde Anayasa’nın 121. maddesi uyarınca çıkarılmış KHK’ların Anayasaya aykırı düzenlemeler içerdiği iddiasıyla AYM çok sayıda iptal dava açılmıştır.

Ancak AYM tarafından; Anayasa’nın 148 maddesindeki “… Olağanüstü hallerde çıkarılan KHK hakkında şekil/esas yönünden dava açılmayacağına sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan KHK şekil ve esas bakımından AYM dava açılamayacağı “ hükmü gereğince yetkisizlik nedeniyle davalar reddedilmiştir.

4- OHAL sonrası dönemde güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılmasına ilişkin düzenlemelerin Anayasaya aykırı olduğu iddiasıyla, AYM nezdinde CHP tarafından bir dizi iptal davası açılmış, bazı kişiler tarafından da özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğinden bahisle AYM bireysel başvuruda bulunulmuştur.

Bu tür başvurular üzerine AYM tarafından verilmiş iptal nitelikli veya özel hayata saygının ihlal edildiğine ilişkin kararlardan, önemli görülenlerden bazılarının tarih ve sayıları aşağıya çıkarılmıştır.

a)- “18 yaşından küçükken işlediği suça ait kayıtların, idari makamlara açıklanması ve güvenlik soruşturmasına esas alınmış olmasının özel hayata saygı hakkının ihlali olduğuna;”

b)- 657 sayılı DMK da devlet memuru olma koşullarına eklenmiş, “güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak” hükmünün iptaline;

c)-KİT’de işe alınma koşullarına eklenmiş, “güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak” hükmümün iptaline,

d)- 4045 sayılı Kanunun güvenlik soruşturması ve arşiv soruşturması yapılması esaslarının düzenleyen (temel) 1’inci maddesinin ikinci fıkra hükmünün iptaline;

Yönelik kararlar verilmiştir.

5- Sözü edilen AYM kararları hakkında fikir edinilmesi/değerlendirilmesi bakımından karar içeriklerinde kullanılmış, genel kabul görmüş gerekçelerden yapılmış bazı alıntılar özetle aşağıya çıkarılmıştır.

6- 4045 sayılı Kanunun güvenlik soruşturması ve arşiv soruşturması yapılması esaslarının düzenleyen (temel) 1’inci maddesinin ikinci fıkra hükmünün iptali üzerine 07.04.2021 gün ve 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Kanunu kabul edilmiştir.

Bu uyarlama sırasında AYM içtihatlarının yeterince dikkate alınmadığı açıktır.

8- Gelinen son aşamada, Devletin güvenliği, ulusal varlığı/ bütünlüğünü açısından son derece önemli olan ve sayıları 4,7 milyona ulaşmış kamu personelini de yakından ilgilendiren Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Kanununda yeterince açıklığa kavuşturulamadığı görülen bazı konuların;

AYM içtihatlarında belirtilmiş gerekçe/hukuk ilkeleri doğrultusunda, Yönetmelik kapsamında bile giderilmesinin olanaklı olduğu, bu tür bir düzenlemenin kamu yararı/kamu hizmetleri açısından da uygun olacağı düşünülmektedir” diyor Mahmut Esen…

Rapor uzun olduğundan kısa ve öz olarak sizlerle paylaşmaya çalıştım. Umarım muhalefet partileri evrensel hukukta olmayan bu can yakıcı soruna çözüm bulur