ÖZEL HALK OTOBÜSLERİNE YAPILAN BAKANLIK YARDIM
ÖDEMELERİ ARTIRILMALIDIR
Aylardır özellikle Ankara’da gündemden düşmeyen, hemen hemen her gün
medyada da konu edinen Özel Halk otobüslerine 65 yaş üstü yaşlıların alınmaması
tepkilere neden olmuş/olmaya da devam ediyor.
Çözüm bekleyen bu konuyla ilgili Mülkiye Başmüfettişi ve aynı zamanda
Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş’ın da Başdanışmanı olan
Mahmut Esen, konun bütün detaylarını, sorunları ve çözümleri de içeren bir
analizi kaleme almıştır.
Son derece objektif, perdenin önü-arkasını alan analizin tamamını sizlerle
paylaşmak istedi.
İşte Mahmut Esen’in konuyla ilgili analizi…
Özel Halk Otobüsleri Birliği tarafından her ayın ilk dört günü dışında ücretsiz
yolcu taşımayacakları kamuoyuna açıklanmıştır.
https://www.ntv.com.tr/turkiye/ozel-halk-otobuslerinden-ucretsiz-yolcu-karari
Bu açıklama üzerine konu tarafımdan nesnel olarak incelenmiş ve sorunun
anlaşılmasına katkı bağlamında ulaşılmış sonuç aşağıya çıkarılmıştır.
1-Belediyeler veya belediyelerce yetki verilmiş özel kişi/şirketler tarafından
yapılmakta olan toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz veya indirimli yararlanacaklar
2/7/2013 gün ve 6495 sayılı yasa ile ayrıntılı olarak belirlenmiş; ücretsiz/indirimli
tarifelerden yararlanacak olanları belirleme konusunda Cumhurbaşkanına genel yetki
verilmiştir.
Bu bağlamda 65 yaşını doldurmuş vatandaşlar başta olmak üzere; 62-65 yaş
arasında olanlara; er/erbaşlara, engellilere, şehit yakını/gazilere,
emniyet/jandarma/orman muhafaza görevlilerine, sarı basın kartı sahipleri vb. geniş bir
kitleye ücretsiz veya indirimli seyahat olanağı getirilmiştir.
2-2015 yılında kabul edilmiş yasal bir düzenlemeyle, toplu taşıma hizmeti
gören özel kişi/kuruluşlara ücretsiz taşıma nedeniyle uğradıkları kayıpları
karşılamak amacıyla Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bütçesinden destek
ödemesi yapılması kabul edilmiştir.
6.01.2016 günlü R.G. de konuya ilişkin Yönetmelik yayınlanmıştır.
Yönetmelikte üç büyük şehirde toplu taşımacılık yapan özel otobüsler için
otobüs başına 1000 TL gelir desteği ödenmesi tespit edilmiştir.
Bu tarihte Ankara ilinde motorin satış fiyatı 3,54 TL olup, işletmecilerin gelir
desteği ödemesi ile (1000/3,54= 282) 282 litre motorin alma olanakları vardı.
Günümüzde ise bu gelir desteği 1.7.2023 tarihinden itibaren 4.500 TL
yükseltilmiştir. Ancak 29.10.2023 tarihi itibarıyla Ankara’da motorin fiyatı 40,16

TL olduğu için bu miktar ile 4.500/40,16= 112) ancak 112 litre motorin
alınabilmektedir. Dolaysıyla yapılan yardımın ayni yardım olarak
değerlendirilmesi halinde yaklaşık sekiz yıllık süre sonunda işletmecilere yapılan
motorin yardımının 170 litre (% 60 oranında) azaldığı görülmektedir.
Diğer bir ifade ile işletmecilere otobüs başına 2016 yılında (on iki aylık
dönemde) 3.384 litre motorin yardımı yapılırken 2023 yılında bu yardım 1.344 litreye
düşmüştür.
Arada işletmeciler aleyhine 2000 litre, güncel fiyatlarla 80 bin TL fark
oluşmuştur.
https://www.petrolofisi.com.tr/arsiv-fiyatlari
Oysa yapılan bu gelir desteği tutarının azalması değil artırılması
gerekmektedir.
Zira ülkemiz nüfusu ( dolaysıyla ücretsiz taşınan yolcu miktarları) sözü
edilen dönemde yaklaşık % 7 civarında artmıştır.
https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-
Sonuclari-2015-
Diğer yandan yasal/idari düzenlemelerle ücretsiz indirimden yararlananların
kapsamı her yıl genişletilmektedir.
Örneğin 1.1.2024 yılında yürürlüğe girecek Kamu Görevlileri  7 Dönem Toplu
Sözleşmesinde: Gelir İdaresi Başkanlığı/SGK/TÜİK personeline ücretsiz seyahat kartı
verilmesi; PTT/AFAD/TCDD/Orman Muhafaza personelinin ücretsiz seyahatleri kabul
edilmiştir.
Böylelikle merkezi idarenin personeline toplu taşıma kartı verme yerine,
belediyelerin de onayı alınmaksızın ücretsiz taşıtmak için kurallar getirdiği
görülmektedir.
Ayrıca destek ödemelerinde yaşanılan yüksek enflasyon ortamını göz ardı
etmemek gerekmektedir.
Nitekim taşımacılık sektöründe temel gider olan akaryakıt fiyatlarındaki artış
ortadadır. 2016-2023 yılları arasında Ankara’da motorin fiyatı 11 katın üzerinde
artmıştır.
Ücretsiz/indirimli toplu taşıma nedeniyle belediye işletmelerinin zarar ettiği,
belediyeler tarafından zararın karşılandığı bilinmektedir. Bununla birlikte belediyelerin
özel toplu taşıma işi yapan işletmecileri güç ve olanakları ölçüsünde azami seviyede
destekledikleri, parasal yardımda bulundukları bilinmektedir.
Yukarıda belirtilmiş nedenlerle özel otobüs işletmelerine Aile ve Sosyal
Hizmetler Bakanlığınca yapılmakta olan yapılan 4.500 TL destek ödemesinin
artırılması kaçınılmazdır.

Tüm dünyada kamusal bir faaliyet olarak kabul edilen toplu taşımacılıkta yükün
sadece belediyelere bırakılmaması, ücretsiz ödeme konularında tek başına karar alan
merkezi idarenin bu kararın gereğini de yerine getirmesi/faturasını ödemesi
gerekmektedir.
Bu amaçla 2016 yılında belirlenmiş tutardan hareketle, bu yardımın aynı
yardım gibi değerlendirilerek toplu taşımacılık yapan otobüs işletmecilerine
yapılan destek ödemelerinin asgari aylık 11.325 TL seviyesine çıkarılmalıdır.
Aksi halde sözü edilen Bakanlık başlattığı destek ödemesini 2023 yılında % 40
seviyesine indirmiş olacaktır. Bir benzetme yapmak gerekirse 2016 yılında yapılan 1 ton
kömür yardımı, 2023 yılında 400 kğ. düşürülmüş olmaktadır” diyor Mahmut Esen.